Niniejszy wpis powstał w wyniku wielu zapytań, jakie kierują do nas dyrektorzy placówek oświatowych. Kwestie badań profilaktycznych nauczycieli i innych pracowników szkół czy przedszkoli są raczej jasne. Ale tzw. badania „sanitarne” (tj. do celów sanitarno-epidemiologicznych) wzbudzają wiele wątpliwości. Dla potrzeb niniejszego artykułu będziemy stosować właśnie tę skróconą, bardziej powszechną w codziennej komunikacji, nazwę.
Podstawa prawna badań sanitarnych
Podstawą prawną wykonywania badań sanitarnych są przepisy zawarte w Ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dn. 05 grudnia 2008 roku z późn. zmianami.
Dość ogólny zapis widniejący w art.6 pkt. 1 rozdziału 2. ww. ustawy mówi, że „obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym (…), podlegają:
(…)
Uczniowie, studenci i doktoranci kształcący się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.
Osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, nieposiadające aktualnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby”.
CZY KAŻDY PRACOWNIK PLACÓWKI OŚWIATOWEJ POTRZEBUJE BADANIA SANITARNEGO?
Każdy pracownik mający podczas wykonywania pracy bezpośredni kontakt z innymi ludźmi bądź żywnością podlega badaniom sanitarnym. W przypadku placówek oświatowych, do takiej grupy zaliczamy nauczycieli, jak i innych pracowników (np. intendentów, woźnych czy sprzątaczki). Warto zaznaczyć, że o ile badania profilaktyczne medycyny pracy dotyczą pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, badania sanitarne obowiązują osoby współpracujące z danym podmiotem również na innych zasadach. Mówimy to zatem również o zleceniobiorcach, czy osobach prowadzących własną działalność gospodarczą.
Charakter pracy w szkole różni się zależnie od zajmowanego stanowiska. Część pracowników nie ma bezpośredniego kontaktu z żywnością (np. większość nauczycieli).
Osoby zatrudnione na stanowisku kucharza, czy intendenta mają bezpośrednią styczność z żywnością. Podobnie nauczyciele wychowania przedszkolnego – najczęściej do ich obowiązków należy pomoc dzieciom w spożywaniu posiłków. Dodatkowo pomagają najmłodszym przy wykonywaniu podstawowych czynności higienicznych. W takich przypadkach istnieje większe ryzyko zakażenia chorobą zakaźną.
Dlatego, każda z osób zatrudnionych w szkole powinna posiadać aktualne orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Wyjątkiem może być np. księgowa, o ile faktycznie nie ma żadnego kontaktu z wychowankami.
Czy zawsze konieczne jest przedstawienie wyników posiewów kału?
W przypadku osób zatrudnionych w szkole, które nie mają kontaktu z żywnością, lekarz dopuszcza możliwość wykonania badania sanitarnego bez konieczności przedstawiania przez pacjenta wyników trzykrotnego posiewu kału.
Przedstawienie aktualnych wyników posiewów kału jest konieczne w przypadku badań sanitarnych osób, które mają kontakt z żywnością. Dotyczy to również pracowników, którzy pomagają dzieciom w czynnościach higienicznych. Mówimy zatem o:
– kucharzach, pomocach kuchennych
– intendentach,
– nauczycielach przedszkolni / wspomagających, mający kontakt z dziećmi w wieku przedszkolnym.
Skierowania od pracodawcy podstawą wykonania każdego badania
Najważniejsze dla lekarza wykonującego badanie sanitarne są zapisy zamieszczone na skierowaniu na badanie. To tutaj pracodawca (np. dyrektor placówki, bądź inna osoba upoważniona) opisuje, jakie obowiązki podczas pracy wykonuje pracownik.
Ze względu na powtarzające się wątpliwości co do treści skierowań na badanie, proponujemy aby w przypadku konieczności wykonania badania sanitarnego przekazywać pracownikom osobny druk skierowania. Stosowny druk znajdziecie Państwo na naszej stronie druk skierowania na badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych.
Orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych a „książeczka sanepidowska”
Już od 2008 roku nie obowiązują tzw. „książeczki sanepidowskie”, gdzie pracownicy mają wpisywane wyniki posiewów kału. Wystarczy orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych wystawione na aktualnego pracodawcę. W razie kontroli Sanepidu w placówce, sprawdzane są właśnie te orzeczenia, a nie „książeczki sanepidowskie”. Wyniki posiewów kału przedstawiamy wyłącznie lekarzowi, podczas badania. Warto zaznaczyć, że lekarz musi mieć wgląd do wyników, a nie np. do poprzedniego orzeczenia.
Co ile badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych?
O terminie ważności badania sanitarnego decyduje lekarz je wykonujący. W przypadku połączenia wykonywania badania profilaktycznego z badaniem sanitarnym, najczęściej terminy ważności obydwu orzeczeń są tożsame. Lekarz może oczywiście zadecydować inaczej, np. w razie podejrzenia o zakażenie chorobą zakaźną.
Podsumowanie
Każdy pracownik szkoły mający kontakt z uczniami powinien posiadać orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Zwykle dla stanowiska nauczyciela nie jest wymagane wykonywanie posiewów kału, chyba że lekarz zleci inaczej.
Do wykonania badania sanitarnego pracowników przedszkoli oraz pracowników szkół, którzy mają w swojej pracy kontakt z żywnością niezbędne jest przedstawienie wyników posiewów kału. Pracownik powinien zabrać ze sobą na badanie aktualne wyniki posiewów kału.
Każdy pracownik, w wyniku badania sanitarnego otrzymuje orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych wystawione na danego pracodawcę.
Autor: lek. med. pracy Elżbieta Jasińska, kierownik NZOZ Promeda.
Śledźcie naszego bloga (również na Facebooku i Linkedin), gdzie poruszamy istotne kwestie związane z medycyną pracy i BHP. Oczywiście, daj nam znać jeśli masz temat, który powinniśmy Twoim zdaniem bliżej omówić.
