Wskazówki dotyczące sposobu wypełniania skierowania na badanie profilaktyczne zawarliśmy w artykule na blogu tutaj.

Każde skierowanie na badanie profilaktyczne powinno być wystawione przez pracodawcę w trzech egzemplarzach.

– jeden – dla lekarza medycyny pracy celem przekazania informacji o charakterze wykonywanej pracy i dołączenia do dokumentacji medycznej,
– drugi – dla pracownika – może je przedstawić w kolejnym miejscu zatrudnienia, wykazując, że charakter pracy wykonywanej na aktualnym i poprzednim stanowisku jest ten sam*,
– trzeci – do teczki osobowej pracownika (część A).

*Ustawa z 7 listopada 2014 r. o ułatwianiu działalności gospodarczej daje pracodawcom możliwość akceptacji orzeczenia medycyny pracy wystawionego podczas zatrudnienia w poprzednim zakładzie pracy. Warunkiem jest tożsamość poprzednich zagrożeń z aktualnymi. Aby je porównać, niezbędny jest wgląd w zapisy widniejące na skierowaniu, na podstawie którego wykonano poprzednie badanie medycyny pracy. Przepis ten nie dotyczy pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne (np. na wysokości).

Autor: Małgorzata Sulestrowska, główny specjalista ds. bhp w Promeda Sp. z o.o.
Konsultacja: lek. med. pracy Elżbieta Jasińska, kierownik NZOZ Promeda.

Śledźcie naszego bloga (również na Facebooku i Linkedin), gdzie poruszamy istotne kwestie związane z medycyną pracy i BHP.
Oczywiście, daj nam znać jeśli masz temat, który powinniśmy Twoim zdaniem bliżej omówić.

 Ustawa z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym znosi obowiązek przeprowadzania szkoleń okresowych dla niektórych pracowników administracyjno-biurowych. Jakie warunki należy spełniać aby skorzystać z tego wyjątku?

OKREŚLENIE KATEGORII RYZYKA ZAKŁADU PRACY

Na początek należy przyjrzeć się kategorii ryzyka, do jakiej, w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych należy dany zakład pracy.

Opisany bowiem w ww. ustawie wyjątek dotyczy włącznie zakładów pracy, które zaliczają się do nie wyższej niż trzeciej kategorii ryzyka w skali stosowanej m.in.  do aktualizacji stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne (np. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zależności od zagrożeń zawodowych i ich skutków).

Zdefiniowanie kategorii ryzyka, do jakiej należy zakład pracy nie powinno stanowić problemu, gdyż jest niezbędne również w celu ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe.

Do nie wyższej niż trzecia kategorii ryzyka zalicza się m.in. zakłady pracy działające w następujących obszarach:

• handel hurtowy i detaliczny
• gastronomia
• informacja i komunikacja
• działalność związana z obsługą rynku nieruchomości
• działalność finansowa i ubezpieczeniowa
• działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi
• działalność profesjonalna, naukowa, techniczna
• działalność organizatorów turystyki
• działalność związana z administracyjną obsługą biura
• administracja publiczna i obrona narodowa
• działalność detektywistyczna i ochroniarska
• edukacja
• działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją

Pełna lista grup działalności PKD wraz z przypisanymi im kategoriami ryzyka można znaleźć w aktualnej wersji ww. rozporządzenia.

Szacuje się, że powyższy warunek dotyczy ok. 5 milionów pracowników.

PRACA ZDALNA

Z wprowadzeniem jednak w 2023 roku do Kodeksu pracy zapisów dot. pracy zdalnej, powyższe grono zostało ograniczone do osób, które nie są objęte możliwości wykonywania pracy zdalnej.

W ostatnich latach (głównie ze względu na czas pandemii) praca zdalna stała się bardzo popularna, stąd większość zakładów pracy umożliwia swoim pracownikom wykonywanie pracy poza siedzibą firmy.

Tym samym, grono pracowników administracyjno-biurowych nie objętych obowiązkowymi szkolenia okresowymi bhp znacznie się zmniejszyło.

DLACZEGO WARTO SZKOLIĆ Z ZAKRESU BHP

Błędnym moim zdaniem jest fakt, że szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy są zbędne dla pracowników administracyjno-biurowych. Pamiętajmy, że nie istnieje coś takiego jak 100% bezpieczne środowisko pracy. Poniżej przedstawiamy kilka ważnych kwestii, które przemawiają za organizacją szkoleń okresowych bhp dla pracowników administracyjno-biurowych.

ERGONOMIA

Pracując na stanowisku komputerowym przez 8 godzin dziennie, pracownik może sobie wyrządzić dużą krzywdę nie przestrzegając zasad ergonomii. Kręgosłup mamy tylko jeden, a po kilku latach pracy z komputerem dolegliwości z nim związane są powszechne dla osób, które ignorują podstawowe zasady ergonomii.

SYTUACJA ZAGROŻENIA

Szkolenia okresowe przypominają jak zachować się w sytuacji zagrożenia. Niestety, często spotyka się lekceważące podejście pracowników np. do próbnych alarmów pożarowych. Powszechnie uważa się pożar za zjawisko, które nas „nie dotyczy”. Nie dotyczy do momentu, kiedy się nie zdarzy. Przypominanie ludziom podstawowych zasad zwiększa ich szanse przeżycia w sytuacji zagrożenia. Niezależnie czy zdarzy się ona w zakładzie pracy czy poza nim.

PIERWSZA POMOC

Pierwsza pomoc? Z pierwszą pomocą jest trochę jak z pożarem. Wydaje nam się, że taka sytuacja nie będzie nas dotyczyć. Oczywiście, najlepiej by było, aby takie zdarzenia nie miały miejsca. Ale jeśli ktoś będzie potrzebował naszej pomocy? Pamiętajmy, że świadkowie zdarzenia odgrywają najważniejszą rolę w ciągu pierwszych kilku minut. Nawet najlepsi ratownicy medyczni nie zrobią nic, jeśli nie ma ich obok poszkodowanego. A mózg człowieka umiera właśnie w ciągu tych paru chwil. Podczas każdego szkolenia bhp w Promedzie każdy uczestnik ma możliwość praktycznych ćwiczeń z użyciem fantoma i defibrylatora treningowego. Nawet na trzecim z kolei szkoleniu, pracownicy chętnie korzystają z tej okazji. Najczęściej szkolenie bhp to jedyna możliwość powtórzenia sobie wiadomości z zakresu pierwszej pomocy.

ZGŁASZANIE WYPADKÓW I ZDARZEŃ POTENCJALNIE WYPADKOWYCH

Warto też przypominać pracownikom ich prawa, zasady zgłaszania wypadków przy pracy czy w drodze do lub z pracy. Często uczestnicy szkolenia są zaskoczeni, że dane zdarzenie powinno być zgłoszone pracodawcy. Zdarza się również, że nie do końca rozumieją różnice pomiędzy wypadkiem przy pracy a wypadkiem w drodze do lub z pracy, czy świadczeniami płynącymi z tego tytułu.

PODSUMOWANIE

Nie pamiętam szkolenia, na którym uczestnicy nie mieliby pytań, nie wykazywali zainteresowania tematyką spotkania. Wiem, że każdy z nich „coś” wyniósł. Nawet jeśli wszedł na szkolenie ze znudzoną miną, zakładając że nic nowego się nie dowie.

Z drugiej strony uważam, że zmiana przepisów potwierdza niestety fakt, jak lekceważąco są traktowane w Polsce szkolenia bhp. Mam świadomość, że szkolenia bhp (szczególnie te przeprowadzane w formie „samokształcenia kierowanego”) często są fikcją. Ale czy to znaczy, żeby rezygnować ze szkoleń okresowych? Nie lepiej dostosować ich długość, zakres i formę?

Wartościowe szkolenia zawsze się przydadzą, nie muszą być obowiązkowe.

Autor: Małgorzata Sulestrowska, główny specjalista ds. bhp w Promeda Sp. z o.o.

Śledźcie naszego bloga (również na Facebooku i Linkedin), gdzie poruszamy istotne kwestie związane z medycyną pracy i BHP. Oczywiście, daj nam znać jeśli masz temat, który powinniśmy Twoim zdaniem bliżej omówić.

źródło ilustracji: www.pixabay.com

Druk skierowania na badanie profilaktyczne pracownika wprowadzono w 2015 roku, załącznikiem do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.  Nadal przysparza sporo problemów pracodawcom. Niezastąpioną rolę w prawidłowym uzupełnieniu skierowania na badanie profilaktyczne pracownika odgrywa zarówno służba bhp, jak i kierownicy poszczególnych komórek organizacyjnych. Osoby te najlepiej znają charakterystykę stanowisk występujących w danym zakładzie pracy.

Niniejszy artykuł wyjaśnia, jak wypełnić druk skierowania na badanie profilaktyczne pracownika.

Dane podmiotu wypełniającego druk i rodzaju badania

W lewym górnym rogu pracodawca powinien zamieścić swoje dane (w formie pieczątki, bądź pisemnej). Na orzeczeniu wydanym przez lekarza medycyny pracy będzie widniała nazwa i adres pracodawcy, jaki widnieje na skierowaniu. Jest to szczególnie istotne w przypadku złożonej struktury organizacyjnej np. grupy spółek. Pamiętajmy, że wszystkie dokumenty pracownicze danej osoby powinny być spójne.

W prawym górnym rogu druku widnieje miejscowość i data wystawienia skierowania na badanie profilaktyczne pracownika. Lekarz na orzeczeniu wskazuje datę wystawienia skierowania, stąd uzupełnienie tego pola jest niezbędne. Przepisy nie określają terminu ważności skierowania na badanie profilaktyczne. Przyjmuje się, że skierowanie jest ważne nie dłużej niż 30 dni. W przypadku skierowania na badanie wstępne, takie założenie pozwala np. uniknąć nieporozumień w sytuacji, kiedy pracodawca zmieni zdanie co do pracownika i nie chce go już zatrudniać. Pamiętajmy, że pracodawca powinien odsunąć od wykonywania pracy pracownika, który uchyla się od wykonania badania profilaktycznego. Dotyczy to zarówno pracowników rozpoczynających pracę, jak i już zatrudnionych.

RODZAJ BADANIA MEDYCYNY PRACY

Niezwykle istotne jest określenie, na jakie badanie jest kierowany pracownik. Na formularzu do wyboru mamy jedną z trzech możliwości:
– badanie wstępne– wykonywane przed dopuszczeniem pracownika do pracy na danym stanowisku,

– badanie okresowe – wykonywane z upływem terminu ważności poprzedniego badania medycyny pracy,

– badanie kontrolne – wykonywane jeśli pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim pow. 30 dni.

Rodzaj badania wybieramy wykreślając niepotrzebne opcje.

Dane pracownika

Niestety, pracodawcom zdarza się wręczanie pracownikom opieczętowanych i podpisanych lecz niewypełnionych skierowań. Pamiętajmy, że przekazywanie komukolwiek dokumentów podpisanych in blanco może prowadzić do wielu nadużyć i nieporozumień. Dane pracownika powinny być zgodne ze stanem faktycznym i tym, co widnieje w dokumentacji pracowniczej.

Zgodnie z opisem na obowiązującym druku, podajemy imię i nazwisko pracownika. W drugiej linijce podajemy numer PESEL (upewnijmy się, że składa się on z 11 cyfr). W przypadku obcokrajowców, bądź innych osób nie posiadających numeru PESEL, pracodawca powinien wpisać numer i rodzaj dokumentu tożsamości (najczęściej numer paszportu) oraz datę urodzenia. Kolejna linijka skierowania powinna zawierać adres zamieszkania pracownika. W przypadku obcokrajowców należy wpisać adres, pod którym mieszkają w Polsce.

Określenie stanowiska pracy

Kolejna część formularza dotyczy stanowiska pracy. Zaczynamy od określenia, czy pracownik już pracuje na danym stanowisku (badanie okresowe lub kontrolne), czy podejmuje pracę (badanie wstępne). Następnie wpisujemy nazwę stanowiska pracy. Jeśli pracownik zajmuje dwa bądź więcej stanowiskach, wymieniamy je wszystkie na jednym skierowaniu (np. sekretarka, sprzedawca).

W punkcie „określenie stanowiska/stanowisk pracy” szczegółowo opisujemy zakres obowiązków wykonywanych przez pracownika na każdym z zajmowanych stanowisk. Uwzględniamy nie tylko rodzaj czynności ale i czas ich wykonywania (np. praca z komputerem powyżej połowy dobowego wymiaru czasu pracy, praca na wysokości – z doprecyzowaniem czy dot. np. wchodzenia na drabinę, czy pracy na turbinie wiatrowej).

Opis warunków pracy

Ta część skierowania przysparza pracodawcom najwięcej problemów. Zgodnie ze objaśnieniami do druku skierowania, powinna ona zostać wypełniona w oparciu o następujące przepisy:

Wymienione w skierowaniu grupy czynników szkodliwych są tożsame z tymi opisanymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (tekst ujednolicony ogłoszony 01 marca 2023). To właśnie informacjami z tabeli zawierającej wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników kierują się lekarze medycyny pracy wykonując decydując o zakresie specjalistycznych badań dodatkowych. Kluczowe jest przekazanie lekarzowi jak najbardziej skrupulatnych informacji dotyczących stanowiska pracy. Celem niniejszego artykułu nie jest przepisanie ww. rozporządzenia, do którego każdy może zajrzeć. Warto zaznaczyć, co z punktu widzenia służby medycyny pracy jest najbardziej istotne. Pracodawcy niekiedy nie zdają sobie sprawy z ich wagi oraz wpływu na zakres badania profilaktycznego pracownika.

I Czynniki fizyczne

Hałas – jeśli na danym stanowisku pracy występuje hałas, pracodawca na skierowaniu powinien podać aktualne wyniki badań i pomiaru hałasu. Na tej podstawie lekarz zadecyduje, czy niezbędne będzie badanie otolaryngologiczne czy audiogram.

Drgania wibracyjne – długotrwałe narażenie na drgania może doprowadzić do choroby wibracyjnej. Stąd informacja o występowaniu drgań, z zaznaczeniem części ciała na jaką oddziaływają, jest istotna dla lekarza medycyny pracy. Stanowi ona podstawę do wykonania dodatkowych badań (np. próby oziębieniowej).

Promieniowanie jonizujące, elektromagnetyczne, optyczne (nadfioletowe, podczerwone, widzialne, laserowe) – jego występowanie sugeruje m.in. wykonanie badania okulistycznego, czy poziomu retikulocytów we krwi.

Obsługa monitora ekranowego – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, za pracownika obsługującego monitor ekranowy uznaje się osobę pracującą z monitorem co najmniej przez połowę dobowego czasu pracy. Przy założeniu zatrudnienia na pełen etat, zapis informujący o pracy z monitorem ekranowym pow. 4 godzin dziennie jest dla lekarza sygnałem o konieczności wykonania badania okulistycznego. Przypomnijmy również, że osobom, na których orzeczeniu lekarskim widnieje informacja o konieczności stosowania szkieł korekcyjnych przy pracy z monitorem ekranowym, przysługuje prawo do refundacji tych szkieł przez pracodawcę. Ponadto, długotrwała praca w pozycji siedzącej stanowi dla lekarza sygnał o możliwych dolegliwościach narządu ruchu czy kręgosłupa. Unikajmy lakonicznych zapisów na skierowaniu w stylu „praca z komputerem”. Dla lekarza najistotniejsza jest informacja jak długo w ciągu dnia dana osoba pracuje na stanowisku komputerowym.

mikroklimat zimny / gorący – na skierowaniu pracodawca powinien zawrzeć wyniki pomiaru mikroklimatu. Lekarz może zlecić badania dodatkowe oceniające układ krążenia pacjenta.

II Pyły przemysłowe

Pyły mają wpływ głównie na układ oddechowy. W skierowaniu na badanie profilaktyczne, pracodawca powinien wyszczególnić rodzaj pyłu występującego na danym stanowisku pracy wraz z informacją o aktualnych wynikach pomiarów środowiska pracy. Na tej podstawie lekarz zadecyduje np. o wykonaniu badania rtg klatki piersiowej, czy spirometrii.

III Czynniki toksyczne (chemiczne)

Pamiętajmy, że czynniki chemiczne występują nie tylko w przedsiębiorstwach branży chemicznej, ale także wielu innych, np.: budownictwie, przemyśle spożywczym, rolnictwie (np. pestycydy), firmach sprzątających, warsztatach i lakierniach samochodowych, laboratoriach, szpitalach, czy zakładach drukarskich. Stanowią one najliczniejszą grupę czynników szkodliwych opisanych we wskazówkach metodycznych w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników. Wypełniając skierowanie na badanie profilaktyczne, pracodawca powinien wymienić substancje chemiczne, z jakimi pracownik ma do czynienia na danym stanowisku pracy. Jeśli wykonywane są pomiary środowiska pracy w tym zakresie – również należy wskazać ich wyniki na skierowaniu. Zależnie od rodzaju czynnika chemicznego oraz stopnia narażenia, lekarz może zlecić dodatkowe badania celujące.

IV Czynniki biologiczne

Ta grupa czynników szkodliwych występuje najczęściej w laboratoriach, lecznictwie, leśnictwie, rolnictwie, biotechnologii, gospodarce odpadami i ściekami, czy przy produkcji żywności. Zaliczamy tutaj możliwość kontaktu z wirusami, grzybami i innymi czynnikami biologicznymi (np. prątkami gruźlicy). Wpływ tych czynników na zdrowie może obejmować np. choroby na tle alergicznym, zakaźnym a nawet rakotwórczym. Zależnie od rodzaju czynnika i wyników pomiarów, lekarz może zlecić celowane badania dodatkowe. Najczęściej będą to próby wątrobowe, spirometria, rtg płuc itp.

V Inne czynniki

Na pierwszym miejscu wymienia się tutaj niekorzystne czynniki psychospołeczne. Dotyczą one szczególnie stanowisk kierowniczych. Osoby pracujące w stresujących warunkach, wymagających podejmowania szybkich i często trudnych decyzji, mogą zostać skierowane przez lekarza np. na badanie EKG, czy poziomu cholesterolu we krwi.

Przy pracach wymagających pełnej sprawności psychoruchowej zalecane jest m.in. wykonanie testów sprawności psychoruchowej (zwanych „psychotestami”, przeprowadzanymi w pracowni psychologicznej). Lista ww. stanowisk zawarta jest w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. Na wykazie w rozporządzeniu wymienieni są m.in. operatorzy żurawi czy kierowcy autobusów. Dlaczego zatem lekarze medycyny pracy kierują na badania psychologiczne również osoby, które w swoich obowiązkach służbowych mają kierowanie pojazdem do 3,5 tony (np. przedstawiciele handlowi)?. Lekarze medycyny pracy oprócz ogólnie obowiązujących przepisów prawnych mają obowiązek przestrzegania w swojej pracy zaleceń upowszechnianych przez jednostki badawczo-rozwojowe. Instytut Medycyny Pracy im. prof. Jerzego Nofera w Łodzi wydał zalecenie przeprowadzania testów sprawności psychoruchowej pracownikom kierującym samochodem służbowym kat. B. Badanie powinno obejmować widzenie zmierzchowe i wrażliwość na olśnienie. Ponadto osoby kierujące pojazdem służbowym mają zwykle wykonywane badanie okulistyczne, neurologiczne oraz badanie poziomu glukozy we krwi.

W grupie „innych” czynników znajdziemy również pracę wymagającą stałego i długotrwałego wysiłku głosowego. Ten czynnik szkodliwy zdecydowanie występuje na stanowisku nauczyciela. Lekarz medycyny pracy zleca w takim przypadku badanie laryngologiczne.

Koniec formularza skierowania to okienko, w którym pracodawca powinien wpisać sumę czynników szkodliwych, jakie występują na danym stanowisku pracy. Niezbędny (a nierzadko pomijany) jest również podpis osoby upoważnionej przez pracodawcę do kierowania pracowników na badania medycyny pracy.

TRZY egzemplarze skierowania

Bardzo ważne jest, aby wystawić skierowania na badanie medycyny pracy w trzech egzemplarzach, z których:

jeden – trafia do pracownika (na podstawie tego dokumentu, w razie zmiany zatrudnienia, pracownik będzie mógł się posłużyć drukiem skierowania aby wskazać czynniki szkodliwe na poprzednim stanowisku pracy),
drugi – otrzymuje lekarz wykonujący badanie medycyny pracy,
trzeci – powinien być przechowywany w teczce osobowej pracownika (część A).

Przypomnijmy, że w przypadku zmiany pracy na stanowisko, gdzie zagrożenia są tożsame – „nowy” pracodawca może uznać aktualne orzeczenie lekarskie (wystawione na poprzedniego pracodawcę) za wystarczające. Warto zaznaczyć, że przepis ten nie dotyczy pracowników wykonujących prace szczególnie niebezpieczne (np. prace na wysokości). Szczegóły można znaleźć w Ustawie z 7 listopada 2014 r. o ułatwianiu działalności gospodarczej. Z praktycznego punktu widzenia, aby ze 100% pewnością ocenić, że poprzednie orzeczenie zostało wydane w związku z zatrudnieniem na tożsamym stanowisku pracy, najlepiej mieć do dyspozycji nie tylko poprzednie orzeczenie lekarskie, ale również skierowanie na podstawie którego zostało wykonane.

PODSUMOWANIE

Pamiętajmy, że lekarz medycyny pracy wykonujący badanie profilaktyczne pracownika kieruje się przepisami prawa i zaleceniami instytutów badawczych. Równie istotny jest też stan zdrowia pacjenta, jego wiek oraz rodzaj wykonywanej pracy. Te czynniki decydują o zakresie zleconych przez lekarza badań pomocniczych.

Dlatego w procesie sprawowania opieki profilaktycznej nad pracownikami nieoceniona jest rola pracodawcy, bądź osób przez niego wyznaczonych do wypełniania skierowań. Na pewno pomocna jest rzetelnie sporządzona karta oceny ryzyka zawodowego. Dokument ten powinien zawierać wszystkie czynniki szkodliwe występujące na danym stanowisku pracy. Rola lekarza medycyny pracy nie kończy się na wykonywaniu badań profilaktycznych pracowników. Powinien on znać środowisko pracy swoich pacjentów i doradzać pracodawcy. Pomoże to określić środki profilaktyczne skutecznie obniżające ryzyko wystąpienia chorób zawodowych, czy wypadków przy pracy.

Autor: Małgorzata Sulestrowska, główny specjalista ds. bhp w Promeda Sp. z o.o.

Konsultacja: lek. med. pracy Elżbieta Jasińska, kierownik NZOZ Promeda.

Śledźcie naszego bloga (również na Facebooku i Linkedin), gdzie poruszamy istotne kwestie związane z medycyną pracy i BHP. Oczywiście, daj nam znać jeśli masz temat, który powinniśmy Twoim zdaniem bliżej omówić.

Niniejszy wpis powstał w wyniku wielu zapytań, jakie kierują do nas dyrektorzy placówek oświatowych. Kwestie badań profilaktycznych nauczycieli i innych pracowników szkół czy przedszkoli są raczej jasne. Ale tzw. badania „sanitarne” (tj. do celów sanitarno-epidemiologicznych) wzbudzają wiele wątpliwości. Dla potrzeb niniejszego artykułu będziemy stosować właśnie tę skróconą, bardziej powszechną w codziennej komunikacji, nazwę.

Podstawa prawna badań sanitarnych

Podstawą prawną wykonywania badań sanitarnych są przepisy zawarte w Ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z dn. 05 grudnia 2008 roku z późn. zmianami.

Dość ogólny zapis widniejący w art.6 pkt. 1 rozdziału 2. ww. ustawy mówi, że „obowiązkowym badaniom sanitarno-epidemiologicznym (…), podlegają:

(…)

Uczniowie, studenci i doktoranci kształcący się do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby.

Osoby podejmujące lub wykonujące prace, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby, nieposiadające aktualnego orzeczenia lekarskiego o zdolności do wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby”.

CZY KAŻDY PRACOWNIK PLACÓWKI OŚWIATOWEJ POTRZEBUJE BADANIA SANITARNEGO?

Każdy pracownik mający podczas wykonywania pracy bezpośredni kontakt z innymi ludźmi bądź żywnością podlega badaniom sanitarnym. W przypadku placówek oświatowych, do takiej grupy zaliczamy nauczycieli, jak i innych pracowników (np. intendentów, woźnych czy sprzątaczki). Warto zaznaczyć, że o ile badania profilaktyczne medycyny pracy dotyczą pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, badania sanitarne obowiązują osoby współpracujące z danym podmiotem również na innych zasadach. Mówimy to zatem również o zleceniobiorcach, czy osobach prowadzących własną działalność gospodarczą.

Charakter pracy w szkole różni się zależnie od zajmowanego stanowiska. Część pracowników nie ma bezpośredniego kontaktu z żywnością (np. większość nauczycieli).

Osoby zatrudnione na stanowisku kucharza, czy intendenta mają bezpośrednią styczność z żywnością. Podobnie nauczyciele wychowania przedszkolnego – najczęściej do ich obowiązków należy pomoc dzieciom w spożywaniu posiłków. Dodatkowo pomagają najmłodszym przy wykonywaniu podstawowych czynności higienicznych. W takich przypadkach istnieje większe ryzyko zakażenia chorobą zakaźną.

Dlatego, każda z osób zatrudnionych w szkole powinna posiadać aktualne orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Wyjątkiem może być np. księgowa, o ile faktycznie nie ma żadnego kontaktu z wychowankami.

Czy zawsze konieczne jest przedstawienie wyników posiewów kału?

W przypadku osób zatrudnionych w szkole, które nie mają kontaktu z żywnością, lekarz dopuszcza możliwość wykonania badania sanitarnego bez konieczności przedstawiania przez pacjenta wyników trzykrotnego posiewu kału.

Przedstawienie aktualnych wyników posiewów kału jest konieczne w przypadku badań sanitarnych osób, które mają kontakt z żywnością. Dotyczy to również pracowników, którzy pomagają dzieciom w czynnościach higienicznych. Mówimy zatem o:
– kucharzach, pomocach kuchennych
– intendentach,
– nauczycielach przedszkolni / wspomagających, mający kontakt z dziećmi w wieku przedszkolnym.

Skierowania od pracodawcy podstawą wykonania każdego badania

Najważniejsze dla lekarza wykonującego badanie sanitarne są zapisy zamieszczone na skierowaniu na badanie. To tutaj pracodawca (np. dyrektor placówki, bądź inna osoba upoważniona) opisuje, jakie obowiązki podczas pracy wykonuje pracownik.

Ze względu na powtarzające się wątpliwości co do treści skierowań na badanie, proponujemy aby w przypadku konieczności wykonania badania sanitarnego przekazywać pracownikom osobny druk skierowania. Stosowny druk znajdziecie Państwo na naszej stronie  druk skierowania na badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych.

Orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych a „książeczka sanepidowska”

Już od 2008 roku nie obowiązują tzw. „książeczki sanepidowskie”, gdzie pracownicy mają wpisywane wyniki posiewów kału. Wystarczy  orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych wystawione na aktualnego pracodawcę. W razie kontroli Sanepidu w placówce, sprawdzane są właśnie te orzeczenia, a nie „książeczki sanepidowskie”. Wyniki posiewów kału przedstawiamy wyłącznie lekarzowi, podczas badania. Warto zaznaczyć, że lekarz musi mieć wgląd do wyników, a nie np. do poprzedniego orzeczenia.

Co ile badanie do celów sanitarno-epidemiologicznych?

O terminie ważności badania sanitarnego decyduje lekarz je wykonujący. W przypadku połączenia wykonywania badania profilaktycznego z badaniem sanitarnym, najczęściej terminy ważności obydwu orzeczeń są tożsame. Lekarz może oczywiście zadecydować inaczej, np. w razie podejrzenia o zakażenie chorobą zakaźną.

Podsumowanie

Każdy pracownik szkoły mający kontakt z uczniami powinien posiadać orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych. Zwykle dla stanowiska nauczyciela nie jest wymagane wykonywanie posiewów kału, chyba że lekarz zleci inaczej.

Do wykonania badania sanitarnego pracowników przedszkoli oraz pracowników szkół, którzy mają w swojej pracy kontakt z żywnością niezbędne jest przedstawienie wyników posiewów kału. Pracownik powinien zabrać ze sobą na badanie aktualne wyniki posiewów kału.

Każdy pracownik, w wyniku badania sanitarnego otrzymuje orzeczenie do celów sanitarno-epidemiologicznych wystawione na danego pracodawcę.

Autor: lek. med. pracy Elżbieta Jasińska, kierownik NZOZ Promeda.

Śledźcie naszego bloga (również na Facebooku i Linkedin), gdzie poruszamy istotne kwestie związane z medycyną pracy i BHP. Oczywiście, daj nam znać jeśli masz temat, który powinniśmy Twoim zdaniem bliżej omówić.

Pracodawcy i pracownicy często są zainteresowani szkoleniem bhp online. Jest to całkowicie zrozumiałe – to najbardziej elastyczna forma kursu bhp ? pracownik przechodzi szkolenie bhp gdzie i kiedy chce, może je podzielić na kilka części. Pozwala to na elastyczne dopasowanie ukończenia kursu bhp do codziennych obowiązków. Pamiętajmy jednak, że jedynie szkolenie okresowe bhp może odbywać się zdalnie. I to nie dla wszystkich stanowisk pracy. Przyjrzyjmy się bliżej, dla kogo i kiedy przeznaczony jest kurs bhp online.

Każde szkolenie wstępne bhp powinno odbywać się stacjonarnie. Instruktaż ogólny przeprowadza najczęściej specjalista ds. bhp, podczas gdy instruktaż stanowiskowy w ramach szkolenie wstępnego bhp należy do obowiązków przełożonego. Przypomnijmy również, że pracownik nie może rozpocząć pracy bez ważnego szkolenia bhp.

Pierwsze szkolenie okresowe bhp odbywa się praktycznie dla wszystkich pracowników w ciągu 12 miesięcy od momentu rozpoczęcia pracy na danym stanowisku. Wyjątkiem są tutaj pracodawcy oraz osoby kierujące pracownikami, które pierwsze szkolenie okresowe bhp powinny ukończyć już w ciągu pierwszych 6 miesięcy od momentu podjęcia pracy.

Pamiętajmy, że nie każde szkolenie okresowe bhp może odbyć się zdalnie. Kurs bhp online mogą przechodzić:
– pracodawcy i osoby kierujące pracownikami,
– pracownicy administracyjno-biurowi i inni (np. lekarze, nauczyciele)
– pracownicy inżynieryjno-techniczni.
Szkolenie bhp online nie jest przeznaczone zatem dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych. Szkolenia okresowe bhp dla tych osób powinny odbywać się stacjonarnie, podobnie jak każde szkolenie wstępne bhp.
Po pierwszym szkoleniu okresowym bhp, pracownika (pracodawcę również) czeka kolejne szkolenie okresowe, które w przypadku stanowisk uprawnionych do zdalnego kursu bhp, odbywa się co pięć lat.

Szkolenia okresowe bhp dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych odbywają się wyłącznie stacjonarnie, co trzy lata, bądź co roku – w przypadku wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych (np. praca na wysokości). Więcej na temat prac szczególnie niebezpiecznych można znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy z dn. 26. września 1997 . Przypomnijmy, że do obowiązków pracodawcy należy opracowanie zakładowego wykazu prac szczególnie niebezpiecznych.

Poniższa tabela podsumowuje kwestie, czy szkolenie okresowe bhp może odbyć się zdalnie, a jeśli tak, to w jakich terminach. Szczegółowe przepisy odnośnie sposobu i częstotliwości przeprowadzania szkoleń bhp można znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dn. 27. lipca 2004 w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

 

rodzaj stanowiska	szkolenie wstępne bhp		pierwsze szkolenie okresowe		kolejne szkolenie okresowe
	kiedy?	online?	kiedy?	online	kiedy?	online
pracownicy administracyjno-biurowi i inni	przed rozpoczęciem pracy		do 12 mies. od szkolenia wstępnego bhp		co  6 lat
pracownicy inżynieryjno-techniczni					co 5 lat
pracodawcy i osoby kierujące pracownikami			do 6 mies. od szkolenia wstępnego bhp		co 5 lat
pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych			do 12 miesięcy od szkolenia wstępnego		co rok lub 3 lata

 

 

 

 

 

Pamiętajmy, że zdalne szkolenie bhp nie oznacza koniecznie szkolenia bhp online. Osoby pracujące z komputerem całymi dniami, niekoniecznie chcą również przy nim przechodzić kurs bhp. Dlatego Promeda, oprócz tradycyjnego szkolenia bhp na platformie online, daje możliwość odbycia szkolenia okresowego bhp zdalnie na dwa inne sposoby: kursant może wydrukować sobie materiały w formie papierowej (czarno-biały wydruk e-booka z minimalną ilością ilustracji) bądź odsłuchać szkolenia bhp w jako audiobooka. Kliknij aby obejrzeć film przybliżający ideę tych form szkolenia bhp.

Śledźcie naszego bloga (również na Facebooku i Linkedin), gdzie poruszamy istotne kwestie związane z medycyną pracy i BHP. Oczywiście, daj nam znać jeśli masz temat, który powinniśmy Twoim zdaniem bliżej omówić.

Czy pracodawca musi odbyć szkolenie BHP?

Szkolenie BHP jest jedynym szkoleniem, które jest obowiązkowe dla każdego pracownika zatrudnionego w Polsce. Często pracodawcy dzwonią pytając, czy mogą zapisać na szkolenie pracownika, zapominając o tym, że pracodawca również powinien być przeszkolony w zakresie BHP. Sytuacja taka ma najczęściej miejsce w przypadku osób, które prowadząc własną działalność gospodarczą, decydują się na zatrudnienie pierwszego pracownika.

Skoro pracodawca odpowiada za stan bezpieczeństwo pracowników, powinien znać zasady bezpiecznej organizacji pracy. Ponadto, konieczne jest przeprowadzenie nowozatrudnionym pracownikom instruktażu stanowiskowego. Przypomnijmy, że każde wstępne szkolenie BHP składa się z dwóch części: instruktażu ogólnego (prowadzonego najczęściej przez pracownika służby BHP)  oraz instruktażu stanowiskowego, prowadzonego przez pracodawcę (bądź wyznaczoną przez niego osobę kierującą pracownikami, posiadającą odpowiednie kwalifikacje). Zadaniom tym nie podoła osoba, która sama nie została przeszkolona w zakresie BHP.

Stąd, każda osoba prowadząca działalność gospodarczą, powinna przed zatrudnieniem pierwszego pracownika odbyć szkolenie wstępne BHP. Ta sama sytuacja ma miejsce, jeśli przedsiębiorca decyduje się na przyjęcie na praktyki studenta bądź ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu. Jednym słowem – dopóki prowadzimy własną działalność gospodarczą nie zatrudniając nikogo – szkolenie BHP nie jest konieczne. Jeśli w firmie pojawia się pracownik bądź praktykant ? pracodawca również powinien odbyć szkolenie BHP. Szczegółowe w tym temacie znajdziemy w Rozporządzeniu w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Szkolenie wstępne dla pracodawców i osób kierujących pracownikami odbywa się w formie stacjonarnej. W programie szkolenia zawarte są m.in. obowiązki i odpowiedzialności leżące po stronie osób zarządzających pracownikami, jak i wskazówki dotyczące przeprowadzania instruktażu stanowiskowego.

Pierwsze szkolenie okresowe dla pracodawców i osób kierujących pracownikami powinno mieć miejsce do 6. miesięcy od szkolenia wstępnego. Kolejne szkolenia okresowe powinny się odbywać nie rzadziej niż co 5 lat. Szkolenia okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami mogą być prowadzone stacjonarnie bądź zdalnie (tzw. samokształcenie kierowane). Czas trwania każdego szkolenia okresowego to min. 16 godzin lekcyjnych. Szkolenia okresowe kończą się egzaminem sprawdzającym wiadomości.

Przedsiębiorca, który odbył szkolenie dla pracodawców i osób kierujących pracownikami nie może samodzielnie pełnić zadań służby BHP w danym zakładzie pracy (np. prowadzić instruktażu ogólnego, szkoleń okresowych pracowników, przygotowywać kart oceny ryzyka zawodowego itp.).

Warto w tym miejscu zaznaczyć różnicę pomiędzy szkoleniem BHP dla pracodawców i osób kierujących pracownikami, a szkoleniem BHP dla pracodawców wykonujących zadania służby bezpieczeństwa i higieny pracy. To drugie szkolenie obejmuje minimum 64 godziny lekcyjne i upoważnia pracodawcę do pełnienia zadań służby BHP w danym zakładzie pracy. Zgodnie z zapisem art. 237¹¹ Kodeksu pracy, zadania służby BHP samodzielnie może pełnić pracodawca zatrudniający do 10 osób, bądź do 20 osób, o ile profil działalności zakładu pracy nie znajduje się w wyższej niż trzecia kategorii ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Reasumując, pracodawca powinien ukończyć szkolenie BHP. Może wybrać pomiędzy szkoleniem dla pracodawców i osób kierujących pracownikami, bądź bardziej kompleksowym szkoleniem dla pracodawców wykonujących zadania służby BHP (o ile dany zakład pracy spełnia ww. warunki).

Śledźcie naszego bloga (również na Facebooku i Linkedin), gdzie poruszamy istotne kwestie związane z medycyną pracy i BHP. W najbliższym czasie opiszemy, jakie są możliwości organizacji służby bezpieczeństwa i higieny pracy zależnie od wielkości i profilu działalności zakładu pracy. Oczywiście, daj nam znać jeśli masz temat, który powinniśmy Twoim zdaniem bliżej omówić.